Wanneer je slapen dieper gaat onderzoeken kom je vaak het begrip neurotransmitter tegen. Maar wat zijn neurotransmitters en wat is hun taak?
Neurotransmitters worden vaak de boodschappers van je brein genoemd omdat deze moleculen door het zenuwstelsel gebruikt worden om signalen tussen neuronen onderling of van neuronen naar spieren door te geven.
Neurotransmitters helpen neuronen communiceren
De communicatie tussen twee neuronen gebeurt in de synaptische spleet, dit is een kleine spleet tussen de synaps tussen de neuronen.
Hier worden elektrische signalen via de axon (uitloper van een neuron die elektrische impulsen geleidt) kortstondig geconverteerd naar chemische signalen door de afgifte van neurotransmitters.
Hierdoor ontstaat een reactie in de ontvangende neuron of neuronen.
Werking neurotransmitter
Een neurotransmitter kan een neuron op drie verschillende manieren beïnvloeden, namelijk:
- Stimuleren
- Afremmen
- Modulerend
#1 Stimuleren: Een stimulerende transmitter zorgt voor een elektrisch signaal (actiepotentiaal) in de ontvangende neuron.
#2 Afremmen: Een afremmende of vertragende transmitter probeert dit juist te voorkomen. Of een neurotransmitter juist stimuleert of afremt is afhankelijk van de receptor waar het zich aan bindt.
#3: Modulerend: Neuromodulators zijn de uitzondering hierin en deze zijn niet gebonden aan de synaptische kloof tussen twee neuronen en kunnen grote hoeveelheden neuronen tegelijk beïnvloeden.
Neuromodulators sturen dan ook grote groepen neuronen aan en doen hier langer over dan prikkelende en vertragende neurotransmitters.
De meeste neurotransmitters zijn ofwel kleine amine moleculen, aminozuren of neuropeptides.
Er zijn ongeveer tien bekende amine molecuul neurotransmitters en meer dan honderd verschillende neuropeptides.
Neurowetenschappers komen nog steeds ieder jaar meer over deze chemische boodschappers te weten.
Deze chemicaliën en hun interacties zijn van grote invloed op ontelbare processen in je zenuwstelsel en vele verschillende lichaamsfuncties.
Belangrijkste neurotransmitters
De eerste neurotransmitter die werd ontdekt was een kleine molecuul genaamd ‘acetylcholine’ en speelt een voorname rol in het perifere zenuwstelsel waar het wordt geproduceerd door motorische neuronen en neuronen in het autonome zenuwstelsel.
Het speelt een belangrijke rol in het centrale zenuwstelsel en reguleert de cognitieve functies. Beschadigingen aan cholinerge neuronen van het centrale zenuwstelsel kunnen bijvoorbeeld in verband gebracht worden met de ziekte van Alzheimer.
Glutamine is de belangrijkste prikkelende transmitter in het centrale zenuwstelsel terwijl gamma-aminoboterzuur (GABA) een belangrijke afremmende neurotransmitter is.
Een andere belangrijke vertragende transmitter is een aminozuur genaamd glycine die vooral in het ruggemerg voorkomt.
Dopamine, serotonine en histamine
Veel neuromodulators, zoals bijvoorbeeld dopamine, zijn monoamines. Dopamine is een neurotransmitter die betrokken is bij veel verschillende lichaamsfuncties zoals het geven van een prettig gevoel na beloning en motivatie.
Noradrenaline is een ander monoamine en is de belangrijkste neurotransmitter in het sympathische zenuwstelsel waar het samenwerkt met verschillende organen om bijvoorbeeld de bloeddruk, leverfunctie en hartritme te reguleren.
Daarnaast hebben neuronen die serotonine (ook een monoamine) gebruiken een belangrijke uitwerking op verschillende onderdelen van het zenuwstelsel.
Gevolg hiervan is dat serotonine betrokken is in veel verschillende cognitieve functies waaronder: slaap, geheugen, eetlust, gemoedstoestand en nog vele anderen.
Daarnaast wordt het in het maag- darmstelsel geproduceerd om de spijsvertering te bevorderen.
Histamine is de laatste van de belangrijke monoamines en deze speelt een grote rol in o.a.: lichaamstemperatuur, hormonen en het reguleren van je slaap- waakritme.